Er zijn grofweg 2 manieren om de verkoop van een Besloten Vennootschap vorm te geven:
- een aandelentransactie en
- een activa / passiva transactie
Maar je kan ook de hele mand met inhoud en al verkopen. Dat is de aandelentransactie. Alle bezittingen, schulden, rechten en plichten zitten in de BV-mand en gaan over op de koper. Je kan beide vormen ook combineren. Bijv. als een koper geen worst lust en er niet voor wil betalen. Je pakt de worst en doet geld in het mandje (activa transactie) en verkoopt het gevulde maar worstloze mandje (aandelentransactie). Dat geld wordt dan weer verrekend met de koopsom (cash & debt free).
Als eigenaar van een eenmanszaak of VOF heb je deze keuze overigens niet. Deze rechtsvormen kennen geen aandelen, waardoor je alleen de activa kunt verkopen.
Elk voordeel heb zijn nadeel
Beide transactievormen hebben voor- en nadelen. En in het algemeen geldt dat voordelen voor de verkoper nadelig is voor de koper en andersom. Dat betekent niet dat de som altijd nul is. In sommige situaties ondervindt een verkoper weinig nadeel terwijl de voordelen voor de koper groot zijn (of andersom). Soms kan een verkoper de boekwinst bij een activadeal (goodwill) met compensabele verliezen verrekenen. Tegelijk kan de koper deze gekochte activa fiscaal afschrijven en dat scheelt in de vennootschapsbelasting. Omdat bij overname van de BV alles op de kopende partij over gaat, is het boekenonderzoek vaak wat meer omvangrijk. Dat leidt tot extra kosten en mogelijk moet je ook wat meer garanties geven als je je bedrijf op die manier wilt verkopen. En zo zijn er nog wel meer afwegingen te maken. Belangrijk is dat je goed op de hoogte bent van de (on)mogelijkheden, zodat je daar tijdens de onderhandelingen creatief mee om kunt gaan. Daar is veel winst te behalen.
Verkoop van aandelen in de Besloten Vennootschap (BV)
De gemakkelijkste manier van overdracht is het verkopen van de aandelen in de vennootschap. De wet schrijft voor dat dit altijd via een notaris gaat. Deze zal tot levering van de aandelen overgaan, nadat de koopsom op de rekening van de notaris is bijgeschreven en aan alle (wettelijke) vereisten is voldaan. Een dag later maakt de notaris de koopsom over aan de verkoper. Reden dat hier een werkdag tussen zit, is dat de notaris alleen kan passeren indien de onderneming op het moment van overdracht niet failliet is verklaard, er geen beslag op de aandelen is gelegd, etc. En die uitspraken zijn pas een dag later bijgewerkt. Na de overdracht, moet het aandeelhoudersregister worden bijgewerkt en de zakelijke gegevens van de BV bij de Kamer van Koophandel worden gewijzigd. Ook dit kan de notaris voor je verzorgen.
De verkoper heeft fiscaal voordeel bij een aandelentransactie
Wanneer je zowel een holding als een werkmaatschappij hebt en er sprake is van een aanmerkelijk belang (indien de holding meer dan 5 procent van de aandelen in de werkmaatschappij houdt), dan valt de verkoopopbrengst onder de deelnemingsvrijstelling en wordt deze niet belast. De belastingheffing is uitgesteld tot het moment dat je besluit (een deel van) de koopsom als dividend of beheervergoeding door de holding aan jezelf uit te keren.
De koper van de aandelen in de BV heeft een fiscaal nadeel. Hij kan de goodwill niet fiscaal afschrijven (wel commercieel), dat valt ook binnen de deelnemingsvrijstelling. Er is altijd iemand die met de fiscus moet afrekenen en de structuur van de aandelenoverdracht bepaalt wie dat is.
Meerdere aandeelhouders? Let op de blokkeringsregeling, drag along, tag along en leaver bepalingen
Het wordt juridisch ingewikkelder indien de BV meer dan één aandeelhouder heeft en niet alle aandeelhouders hun aandelen willen verkopen. Je kunt dan te maken hebben met een blokkeringsregeling, een drag along, tag along en good of bad leaver bepalingen. Het is zaak daar even aandacht aan te besteden, aangezien het de verkoopbaarheid van jouw aandelenpakket kan beperken en/of van invloed op de koopsom kan zijn.
De blokkeringsregeling tref je aan in de statuten ook wel oprichtingsakte genoemd, maar kan ook in de aandeelhoudersovereenkomst zijn opgenomen. Sinds de intrede van de flex-BV in 2012 is deze niet meer verplicht, maar bij vennootschappen die voor dat moment zijn opgericht kan deze nog wel van toepassing zijn (tenzij de statuten nadien zijn gewijzigd). De blokkeringsregeling is er in twee varianten: een aanbiedingsplicht en een goedkeuringsregeling.
De aanbiedingsplicht houdt in dat de verkoper verplicht is zijn aandelen aan de andere aandeelhouders aan te bieden. Bijv. omdat er een leaver bepaling in de aandeelhoudersovereenkomst is opgenomen. Indien er sprake is van good leaver, dan is de koopprijs doorgaans gelijk aan de waarde in het economisch verkeer. Ben je een bad leaver, dan krijg je straf en is de koopprijs (fors) lager, bijv. nominale waarde van de aandelen of een discount. Pas wanneer de mede-aandeelhouders aangeven de aandelen niet te willen kopen dan wel een lager bod uitbrengen, mag de verkoper de aandelen in de vennootschap aan een derde overdragen. Dat klinkt aantrekkelijker dan het in praktijk is. Het is erg lastig om een dergelijk aandelenpakket aan een derde te verkopen.
De goedkeuringsregeling schrijft voor dat de aandeelhouder die wil verkopen de goedkeuring van het bestuur van de BV of de algemene vergadering van aandeelhouders nodig heeft om de transactie te voltooien. Geen goedkeuring, geen verkoop.
Daarnaast kan er ook sprake zijn van drag along, tag along of good leaver / bad leaver bepalingen. Deze afspraken vind je terug in de aandeelhoudersovereenkomst. Een drag along verplicht de minderheidsaandeelhouder om mee te verkopen met de meerderheid. Deze bepaling voorkomt dat de minderheid een exit van de meerderheid blokkeert. Een tag along geeft de minderheid het recht om (pro rata) aandelen tegen dezelfde condities mee te verkopen als de meerderheid en beschermt dus de positie van de minderheidsaandeelhouders.
Activa-passiva transactie als alternatief voor aandelendeal
Onder 'normale omstandigheden' ben je als verkoper het beste uit met een aandelentransactie (BV verkopen). Er zijn gevallen denkbaar waarbij dit geen haalbare optie is. Dat is bijv. het geval wanneer de verkopende vennootschap een juridische claim boven het hoofd hangt. Deze claim ligt op de werkmaatschappij (zit in het BV-mandje) en gaat met die vennootschap dus mee over op de koper van de aandelen. Ook wanneer een boekenonderzoek (due dilligence) te omvangrijk, complex of te kostbaar is wordt voor een activa-passiva transactie gekozen.
Bij een activa-passiva transactie verkoop je dus niet de aandelen in de werkmaatschappij maar de activa . De koper heeft hierbij de keuze wat hij precies wil overnemen en wat in de verkopende vennootschap achterblijft. Die keuze heeft meestal betrekking op activa (bezittingen), maar soms worden ook passiva (schulden) overgenomen. Bijvoorbeeld omdat deze aan de activa verbonden zijn (als financial lease contracten). Daarnaast is het goed te weten dat werknemers ook aan de activa verbonden kunnen zijn en uit dien hoofde van rechtswege mee overgaan op de kopende partij. Dat geldt ook voor verplichtingen die met de medewerkers samenhangen, zoals achterstallige loonheffingen, sociale premies en pensioenverplichtingen.
De overdracht van activa en passiva hoeft in principe niet via notariële akte plaats te vinden (tenzij het bijv. register goederen betreft, zoals onroerend goed). Een normale koopovereenkomst volstaat dan. Deze overeenkomst is wel meer complex dat bij een aandelentransactie. Immers, alle activa en passiva die worden overgedragen moeten worden beschreven en gewaardeerd. Dat is wat meer werk.
Fiscale gevolgen van een activa deal
De verkoop van activa is vaak fiscaal nadelig voor de verkoper. De koopsom ligt in de regel boven de boekwaarde waardoor er goodwill ontstaat en je dus in de BV een fiscaal resultaat realiseert (boekwinst). En over die goodwill moet fiscaal via de vennootschapsbelasting worden afgerekend. Aangezien dit meestal om grote bedragen gaat, valt dit fiscale resultaat meteen in het hoogste tarief. Hierdoor moet de vennootschap 25% (2020, vanaf 2021 is dat 21,5%) van de koopsom afdragen. En dan is het geld nog niet eens naar privé gehaald. Daarover moet nog eens 25% box 2 heffing worden betaald. Per saldo heb je dan ruim 40% van de koopsom aan de Belastingdienst afgedragen. Veel ondernemers houden hier geen rekening mee en dat is dan een enorme tegenvaller.
Waar de verkoper fiscale nadelen heeft, heeft de koper van de van de activa van de vennootschap fiscale voordelen ten opzichte van een aandelentransactie. Dit voordeel zit in de afschrijvingen. De koper mag de gekochte activa afschrijven volgens de geldende fiscale regels. De termijn waarbinnen de goodwill moet worden afgeschreven bedraagt 10 jaar. De clou is dat de goodwill last de fiscale winst verlaagt zonder dat daar betalingen tegenover staan. Hierdoor is de grondslag voor belastingheffing lager, waardoor de BV gedurende die 10 jaren minder vennootschapsbelasting betaalt. En dat scheelt behoorlijk.
Compensatie voor de verkoper
Bij een activatransactie wordt in de praktijk wel eens afgesproken dat de koper de verkoper voor het fiscale nadeel compenseert. Een veel voorkomende blunder is dat de onderhandeling hierover vaak pas plaatsvinden nadat er al overeenstemming op hoofdlijnen is bereikt. Kennelijk is dat pas het moment dat partijen over het structureren van de bedrijfsoverdracht nadenken. Als verkoper ben nu in het nadeel. Je hebt immers al ingestemd met de deal en moet nu opnieuw over een voor belangrijk punt met de koper gaan onderhandelen. De koper kan daarbij alleen maar verliezen waardoor de bereidheid om mee te werken vaak laag is. Het is daarom zeer aan te bevelen om de voorgenomen dealstructuur al in de allereerste onderhandelingen als belangrijke voorwaarde mee te nemen. Dat voorkomt een hoop gedoe.
Samengevat verkoop van een vennootschap
Mocht je voornemens zijn je BV te verkopen, denk dan van te voren goed na over de meest optimale dealstructuur. Indien je bedrijf uit een holdingvennootschap en een werkmaatschappij bestaat, dan kan een aandelentransactie interessant zijn. De verkoopopbrengst gaat dan via de deelnemingsvrijstelling fiscaal vriendelijk je holding in. Bij een activatransactie ligt dit anders. Het verschil tussen de koopsom en de boekwaarde van de activa is de goodwill. Deze goodwill is een fiscaal resultaat binnen de vennootschap waarover vennootschapsbelasting wordt geheven. Omdat het om aanzienlijke bedragen gaat, wordt je voor het hoogste tarief aangeslagen. Deze bedraagt momenteel 25% (2020, vanaf 2021 is dat 21,5%). Daar overheen komt nog een box 2 heffing van 25% wanneer het geld naar privé wordt gehaald. Per saldo betaal je als verkoper dus ruim 40% belasting. Bij een aandelentransactie betaalt de verkoper ook box 2 belasting wanneer hij de verkoopopbrengst naar privé haalt.
Wanneer de BV meerdere aandeelhouders heeft, let dan goed op een eventuele blokkeringsregeling, drag along en tag along bepalingen. Deze zijn van invloed op de aandelenoverdracht en de koopsom. Soms moet je of aan de andere aandeelhouders aanbieden, of er moet instemming van het bestuur of de algemene vergadering van aandeelhouders zijn voor de overdracht. Leaver bepalingen in de aandeelhoudersovereenkomst gaan met name over de waardering van de aandelen en het voldoen van de koopsom.
Zoals uit dit artikel blijkt, is de verkoop van een BV best een complexe onderneming. Er zijn veel haken en ogen en de impact is groot. Voor de meeste ondernemers is het verkopen van een bedrijf geen dagelijkse kost en dure fouten zijn snel gemaakt. Een overnameadviseur behoedt je voor blunders bij aandelenoverdracht. Dus mocht je eens van gedachten over de verkoop van je bedrijf willen wisselen, neem dan vooral contact met ons op. Wellicht gaan we dan samen jouw BV verkopen.
